Marzena Nowak

---

Życiorys

W latach 1997–2002 Marzena Nowak studiowała na Wydziale Malarstwa ASP w Warszawie, gdzie uzyskała dyplom w Gościnnej Pracowni prof. Leona Tarasewicza. Jej debiut artystyczny nastąpił w 2003 roku w Galerii Foksal, co było istotnym krokiem w jej karierze. Również w 2003 roku, pod protekcją Mirosława Bałke, artystka miała zaszczyt zaprezentować swoje prace na prestiżowym Biennale Sztuki w Wenecji. To wydarzenie miało miejsce w ramach projektu Absolut Generations, który łączył utalentowanych młodych twórców z uznanymi patronami.

Podczas tego Biennale, oprócz zleconego projektu związanym z kolekcją sztuki producenta alkoholi, Marzena mogła pokazać również inne swoje dzieła. W tym samym roku okazała się zwyciężczynią Grand Prix VI Konkursu im. Eugeniusza Gepperta za cykl prac zatytułowany Wykroje. Do jej osiągnięć należy także zdobycie Henkel Young Artist Prize na drugim międzynarodowym konkursie odbywającym się w Wiedniu.

Artystka aktywnie uczestniczyła w rezydencjach artystycznych, w tym w KulturKontakt Austria w Wiedniu w 2004 roku oraz Akademie Schloss Solitude w Stuttgarcie w 2006 roku. Jej zaangażowanie w akcję Artcube.Potrzeba sztuki miało na celu demokratyzację dostępu do sztuki, a jej prace były eksponowane w różnych galeriach oraz na ważnych targach sztuki współczesnej, w tym na prestiżowym wydarzeniu Art Basel w Bazylei.

Marzena Nowak współpracuje z berlińską Galeriją Gregor Podnar oraz wiedeńską Galerie Mezzanin, co potwierdza jej znaczącą obecność na międzynarodowej scenie artystycznej.

Twórczość

Twórczość Marzeny Nowak koncentruje się przede wszystkim na pamięci autobiograficznej. W jej dziełach można dostrzec głębokie emocje, które są związane z przywoływaniem wspomnień. Artystka zwraca również uwagę na ciało, które jest obecne w życiu każdego człowieka i wymaga ciągłej troski oraz pielęgnacji. Inspiracje do swoich prac czerpie z introspekcji, co powoduje, że unika zaangażowania w sztukę polityczną, taką jak sztuka krytyczna czy feministyczna. W początkowym etapie swojej kariery malowała zdjęcia bliskich jej osób, tworząc portrety bez twarzy oraz odtwarzając stare fotografie na papierowych serwetkach. W jednym z wywiadów przyznała: Malowałam monidła ze starych, rodzinnych zdjęć; pierwszą komunię, zbiorowe portrety rodzinne i klasowe ze szkoły podstawowej. Czasami portret odstraszał wzrok.

Wykroje

Od momentu wystawy dyplomowej artystka zaczęła realizować serie monumentalnych obrazów Wykroje, które powstały z żmudnej plątaniny wykrojów ubrań z kobiecych czasopism. Gdy została zapytana o powód użycia szablonów w swoich dziełach, tłumaczyła, że dążyła do przekazu bardziej abstrakcyjnego, stąd pragnienie oddania samego odczucia. Prace z serii Wykroje uzyskują swoją formę dzięki systematycznemu nakładaniu wykrojów na płótno przy pomocy kalki kopiowej, co jest dla artystki rodzajem medytacji. Charakterystyczne jest, że obrysy wykrojów są delikatne i łatwo je zamazać, co sprawia, że artystka czerpie swoją ekspresję z bliskich jej wspomnień.

Materiały. Od zawsze byłam nimi otoczona. Mama szyła. Wszystkie ubrania miałam przez nią uszyte. Dlatego tak utkwiły mi w pamięci, podobnie jak wykroje z czasopism. Tworzyły abstrakcyjną plątaninę linii różniących się pomiędzy sobą swoim wyglądem. To było wyzwanie, poszukać kształtów, dojść wzrokiem do końca linii…

Dzieła z tego motywu krawieckim tworzą abstrakcyjne kompozycje, których elementy mogą być użyteczne w kontekście uszycia odzieży z zaczerpniętych linii. Przykładem jest obraz Absolut Nowak, gdzie artystka przedstawiła butelkę w dwóch wymiarach, kreując niebieską konstelację, która jednocześnie stawała się wykrojem butelki gotowym do uszycia. W niektórych płótnach łatwo można rozpoznać kształty, w innych natomiast pogoń za nimi w gęstej siatce wykrojów graniczy z chaosem. Wykroje można interpretować jako konstelacje gwiazd, diagramy astronomiczne lub mapy, lecz pełnią też rolę „niepowtarzalnych” form, które definiują proporcje i rozmiary strojów i ciał.

Krytycy zauważają egzystencjalny wymiar prac artystki, wskazując na związek między wykrojami, ubraniami i naszym ciałem, co daje głęboki wgląd w emocje i osobowość ludzi. Celem wielkoformatowych obrazów, zawierających gwiezdne konotacje, było oddanie dziecięcego zagubienia w plątaninie linii. Nanoszenie rysunków na blejtramy nadawało pracom otwarty charakter i sugerowało próby inscenizacji przestrzeni jako elementu przyszłych realizacji (instalacji).

Prace video

Innym aspektem twórczości Nowak są prace wideo, które charakteryzują się osobistym podejściem, gdzie ciału artystki przypisywana jest duża rola. Forma ekspozycji projekcji i jej skala mają kluczowe znaczenie, a sposób ujęcia ciała wyklucza obiektywizm, skupiając się na wybranych detalach. Motyw skupienia się na szczególe wyraża artystka w dewizie: „Każda część świata zawiera w sobie wartość każdej innej”. Twórczość Nowak to wizualizacja ciała jako bytu pełnego znaków, detali i wyzwań. Jej wideo przypominają osiągnięcia Marcela Duchampa czy surrealistyczne objets trouvés, z naciskiem na nadawanie nowych znaczeń dla powtarzanych gestów.

Moje filmy oscylują na granicy marzeń sennych i fantasmagorii. Stają się ruchomymi, surrealistycznymi obrazami. Jednocześnie ich symbolika jest bardzo osobista. Wykorzystuję szczątki codzienności, koncentruję się na jednym geście, mało ważnych detalach. Drobny ruch powtarzany w nieskończoność nabiera nowego znaczenia.

Monotematyczne kadrowanie symbolicznych gestów potrafi wywoływać skojarzenia z podświadomością, co powoduje, że niektórzy, jak w przypadku wideo Agapa na wystawie „In”, próbują analizować prace Nowak w kontekście psychoanalizy. Artystka używa oszczędnych środków wyrazu; w jej wideo dominują czarno-białe kadry, często nieme, kręcone z jednego punktu, co nadaje charakter minimalizmu.

W dziełach takich jak Rzęsy (2003), Oko (2003) i Szwalnia (2004), artystka eksploruje temat dualizmu w percepcji zmysłowej, wskazując na próbę dotykowego doświadczenia. Na przykład w wideo Rzęsy, które towarzyszyło pierwszej wystawie w Galerii Foksal, ukazane są końce palców z włoskami wyrastającymi z paznokci. Film Oko ukazuje oko pozbawiane soczewki, a Szwalnia koncentruje się na dotyku z materiałem. Artystka przyznaje, że najbardziej poruszające są tak zwane „zwyczajne” elementy jak czas i jego upływ, które obecne są we wszystkich jej pracach, często w formie hipnotycznej repetycji.

Jako przykład ukazujący powtarzalność oraz próbę spowolnienia upływu czasu może posłużyć pierwszy film artystki, Woda (2003), w którym dłoń bezustannie dotyka tafli wody w zwolnionym tempie, sugerując, że odczucie nie może być zrealizowane w jednej chwili. Mówiąc o tym, Piotr Kowalik zauważył:

Dotyk jest niepowtarzalny. Tak jak niepowtarzalny w czasie wydaje się być świat. Nigdy twój kontakt z wodą nie będzie taki, jakim próbowałeś go zapamiętać(…)Trochę znajomy, a jednak ciągle inny, nie-do-odtworzenia. Każdy kolejny dotyk niesie za sobą niepamięć poprzednich i krótkotrwałą nadzieję. Pragnąc doświadczyć czegoś ponownie, zawsze doznajemy rozczarowania. Ale rzadko potrafimy przyjąć tę naukę i staramy się znowu…

Interesującym przykładem staje się wideo Jeśli nawet (2006), w którym kobieta prowadzi monolog na temat swoich niespełnionych pragnień oraz wymagań względem szczęścia. Relacjonuje swoje emocje związane z adaptacją po powrocie z Hiszpanii oraz Paryża, poruszając się w świecie warszawskich zmaganiach, brzydocie oraz osobistych trudnościach. Video to pokazuje, jak stałe przekonania o szczęściu oraz jego przekleństwo stają się tematami rozważań artystki.

Dorobek wystawienniczy

Wystawy indywidualne

• 2010 – „Through”, Galerija Gregor Podnar, Lublana,
• 2009 – Galerija Gregor Podnar, Berlin,
• 2008 – „In”, Galerie Mezzanin, Wiedeń,
• 2008 – „A Dream is a Wish”, Galerie Karin Sachs, Monachium,
• 2008 – „Orla”, Passagegalerie, Künstlerhaus, Wiedeń,
• 2007 – „Raum für Reflexion”, Gartensaal, Anhaltische Gemäldegalerie Dessau,
• 2007 – „Waiting for the Barbarians” (wspólnie z Michaelem Hoepfnerem), Galeria Piekary, Poznań,
• 2006 – „Milonga Nacht”, Neue Kunst im Hagenbucher, Heilbronn,
• 2005 – „Olivia”, Dessau,
• 2005 – „Własność prywatna” (wspólnie z Alevtiną Kakhidze), Galeria Wizytująca, Warszawa,
• 2005 – Galeria ZOO, Warszawa,
• 2004 – „Red Square Dance”, Galeria Foksal, Warszawa,
• 2004 – Galeria Starmach, Kraków,
• 2003 – „Schnitte und Muster”, Pavillon Piroschka rev, Quartier 21, MQ, Wiedeń,
• 2003 – „2xcut” (wspólnie z Agnieszką Małecką), Galeria Kronika, Bytom,
• 2003 – „Woda”, Galeria IHS UW Zakręt, Warszawa,
• 2003 – „Wykroje”, Galeria Foksal, Warszawa,
• 2001 – „Obrazy”, ASP, Warszawa.

Wystawy zbiorowe

• 2010 – „There Has Been No Future, There Will Be No Past”, ISCP Gallery, Nowy Jork,
• 2010 – „Arbeitstitel. Working Title”, Akadamie Schloss Solitude, Stuttgart,
• 2009 – „Pokaz 4”, Galeria Sztuki Współczesnej, Muzeum Górnośląskie, Bytom,
• 2009 – „Tytuł Roboczy. Working Title”, Laboratorium, CSW Zamek Ujazdowski, Warszawa,
• 2009 – „Kolekcja.20 lat Galerii Starmach”, Muzeum Narodowe, Kraków,
• 2009 – „Bez granic. Dwadzieścia lat później…”, Austriackie Forum Kultury, Warszawa,
• 2009 – „Share Your Dreams. Young Art from the EU”, Galerie Suppan Contemporary, Wiedeń,
• 2009 – „Canell, Egan, Nowak”, Konrad Fischer Galerie, Düsseldorf,
• 2008 – „Szczęście”, Teatr Prezentacje, Wola Art Festival, Warszawa,
• 2008 – „Reisefieber”, Rondo Sztuki, Katowice,
• 2008 – „Ist das ein Portrait?”, Galerie Karin Sachs, Monachium,
• 2007 – „Evasive Action”, Galerie Andreas Huber, Wiedeń,
• 2007 – „Exitus. Tod alltäglich”, Künstlerhaus, Wiedeń,
• 2007 – „Balka, Jakubowicz, Nowak”, Dvir Gallery, Tel Awiw-Jafa,
• 2007 – „Choć opowiem ci pewną historię”, Galeria Manhattan, Łódź,
• 2007 – „Searching for an Ideal Urbanity”, Akademie Schloss Solitude, Stuttgart,
• 2007 – „Duque, Heilmann, Korty, Nowak, Schmidlehner, Schmidt-Rasmussen”, Galerie Mezzanin, Wiedeń,
• 2007 – „Keller & Wttwer, Nanca, Nowak”, Akademie Schloss Solitude, Stuttgart,
• 2006 – „Przerwane połączenia”, Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa,
• 2006 – „Terytoria”, LTZSP, Lublin,
• 2006 – „Na własną rękę”, Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa,
• 2005 – „In This (Our) Country. Art from Poland”, Vienna International Apartment, Turku,
• 2005 – „Kolekcja Małopolskiej Fundacji Muzeum Sztuki Współczesnej”, MCK, Kraków,
• 2005 – „Otwarcie, Początek, Zmiana”, Galeria lokal 30, Warszawa,
• 2005 – „Polska sztuka video po 1989 roku”, Projekcja, Film Center Skalvija, Wilno,
• 2005 – „Compulsive_Handmades”, Press to Exit, Skopje,
• 2005 – „Polski film abstrakcyjny 1957-2004”, Projekcja, CSW Zamek Ujazdowski, Warszawa,
• 2004 – „Obraz kontrolny. Najnowsze video polskie”, Bunkier Sztuki, Kraków,
• 2004 – „Compilation 2112m2 Europe”, Hainburg an der Donau (projekt z Hubertem Czerepokiem),
• 2004 – „Nachtruhe”, Pavillon Piroschka rev, Quartier 21, MQ, Wiedeń,
• 2003 – „Absolut Generations”, Palazzo Zenobio, 50. La Biennale di Venezia, Wenecja (projekt z Mirosławem Bałką),
• 2003 – „V Krajowa Wystawa Malarstwa Młodych”, Galeria Awangarda, BWA Wrocław,
• 2002 – „Dyplomy. Z Gościnnej Pracowni Malarstwa Leona Tarasewicza”, CSW Zamek Ujazdowski, Warszawa,
• 2002 – „Look at Me/Spójrz na mnie”, Festiwal Młodej Sztuki Novart, Bunkier Sztuki, Kraków.

---

Oceń: Marzena Nowak

---